Verkefnið Végarðar á að byggja upp á ný búsvæði Fljótaár

Fljótaá í Fljótum er þekkt og góð veiðiá. Hún hefur laxastofn sem getur gefið nokkur hundruð laxa veiði á sumri í góðu ári og sem sjóbleikjuá er áin í fremstu röð. Það er hins vegar mat leigutaka og landeigenda að taka þurfi til hendinni við ána til að auka framleiðslu hennar og almenn skilyrði. Í framkvæmd er því komið verkefnið Végarðar.
Leigutaki Fljótaár er Veiðiklúbbur Íslands, en í forsvari fyrir hann er Orri Vigfússon, formaður NASF, Verndarsjóðs villtra laxastofna í Norður Atlantshafi, sem hefur starfað að laxverndarmálum á mörgum sviðum um árabil. Orri lýsir Végörðum með eftirfarandi hætti: „Végarðar er verkefni til að endurreisa náttúruleg búsvaði í Fljótaá í Skagafirði. Síðast liðna áratugi hafa verið byggðar fjölmargar vatnsstíflur í íslenskum ám til raforkuframleiðslu. Margar þeirra í ám sem eru frægar veiðiár fyrir lax og bleikju. Oftar en ekki valda þessar stíflur skaða og ekki síst á búsvæðum vatnafiska en fiskistofnar smám saman eyðast og jafnvel hverfa nema að gerðar séu nauðsynlegar lagfæringar og hafist handa við að endurheimta töpuð búsvæði ánna. Verkefnið Végarðar mun þróa aðferðir sem henta íslenskum ám til endurheimtar búsvæða fyrir vatnafiska og til að auka framleiðni þeirra og náttúrulega nýliðun í vistkerfum sem orðið hafa fyrir miklum neikvæðum umhverfisáhrifum af mannavöldum. Benda má á margvíslegan skaða í ám eins og Soginu, Elliðaánum, Laxá á Ásum og Laxá í Þingeyjarsýslu. Sl 60 ár hafa áhrif vatnsstíflu í Fljótaá í Austur-Fljótum farið illa með búsvæðin í ánni. Fljótaá var einhver mesta bleikjuá við norðurhöf og hugmyndin því að hrinda verkefninu Végarðar af stað í þessari á til að  endurheimta búsvæði árinnar og bleikjustofn hennar og hefja bleikjuna til vegs og virðingar á ný. Ef vel tekst til yrði það öðrum til eftirbreytni varðand aðrar ár hér á landi þar sem sambærileg vandamál eru til staðar. Frumrannsóknir sérfræðinga staðfesta að skaðinn er skeður og brýn þörf á lagfæringum. Hugmyndin er að setja saman samstarfshóp, m.a. með námsfólki, til að fylgja eftir þessum verkefni.“ Verkefni þetta lýtur að ánni neðan stíflumannvirkja, og er í vændum að lagfæra botn árinnar á mörgum stöðum, m.a. með því að setja mikið af nýrri möl og grjóti í árfarveginn. Og ekki dugar að aka möl og grjóti í ána, það þarf að vakta svæðin sem tekin eru fyrir með þeim hætti, því stöðugar breytingar eru í náttúrunni og gæta þarf að því að þær lagfæringar sem gerðar eru haldi sér.

Orri hefur fengið Dr. O‘Grady til að leiða verkið en O‘Grady er einn fremsti sérfræðingur heims á þessu sviði. Hann hefur áður komið hingað til lands og veitt ráðgjöf, á vegum Orra og NASF. O‘Grady hefur unnið sambærileg verkefni bæði í Evrópu og Norður Ameríku. Þess má geta, að verkefnið Végarðar er komið af stað og áætluð verklok er í október á næsta ári. Eftir það tekur við vöktun og eftirfylgni.

Það er athyglisvert að hlýða á Orra tala um Fljótaá og lesa jafn framt lýsingar hans á verkefninu, því Fljótaá er í dag mjög góð veiðiá. Hún er gjöful bæði á lax og sjóbleikju. En hún var enn betri á árum áður og er stefnt að því að ná aftur fyrri hæðum.